Bạn có bao giờ cảm thấy mệt mỏi kéo dài dù không hề lao động nặng, ăn uống điều độ, ngủ đủ giấc? Nếu câu trả lời là “có”, rất có thể bạn đang trải qua kiệt sức tinh thần – thứ cảm xúc vô hình nhưng bào mòn sức sống từng ngày.
Kiệt sức tinh thần là gì?
Kiệt sức tinh thần (tiếng Anh: Mental exhaustion hoặc Emotional burnout) là trạng thái mà não bộ và cảm xúc của bạn bị vắt kiệt vì áp lực kéo dài. Khác với kiệt sức thể chất – vốn dễ nhận diện qua mỏi cơ, đuối sức, khó vận động – thì kiệt sức tinh thần lại đến âm thầm và dai dẳng, khiến bạn luôn mệt mỏi mà không rõ lý do, mất động lực, mất hứng thú với mọi việc.
Một số chuyên gia gọi đây là “sự cạn kiệt năng lượng sống” – thứ vốn rất khó định lượng, nhưng khi đã cạn rồi thì rất khó hồi phục nếu bạn không chú ý đúng lúc.
Những dấu hiệu phổ biến của kiệt sức tinh thần
Bạn có thể đang kiệt sức tinh thần nếu cảm thấy:
- Luôn cảm thấy mệt mỏi dù không làm gì quá sức
Bạn ngủ 7–8 tiếng mỗi ngày nhưng vẫn thức dậy với cơ thể nặng trĩu, thiếu sinh lực, uể oải, và chỉ muốn quay lại giường. - Hay quên, mất tập trung, não bộ “sương mù”
Đầu óc như bị bao phủ bởi một lớp sương mỏng – khó suy nghĩ, không tập trung, hay quên việc vừa làm xong. - Cáu gắt, tiêu cực với mọi người xung quanh
Bạn dễ nổi nóng, dễ bực tức, dễ bị ảnh hưởng bởi những điều nhỏ nhặt. Cảm xúc lẫn lộn, thiếu kiểm soát. - Cảm thấy trống rỗng, không còn hứng thú với cuộc sống
Ngay cả với những điều từng khiến bạn vui – như nghe nhạc, gặp bạn bè, ăn món yêu thích – cũng chẳng còn cảm xúc. - Mất ngủ hoặc ngủ li bì nhưng không thấy hồi phục
Có người trằn trọc cả đêm, có người lại ngủ li bì cả ngày – điểm chung là dù ngủ kiểu gì, vẫn cảm thấy mệt. - Cảm giác vô dụng, nghi ngờ chính mình
Luôn tự hỏi: “Mình đang làm gì vậy?”, “Liệu mình có đang sống đúng không?”, “Tại sao mình tệ thế này?” - Không muốn giao tiếp, né tránh xã hội
Càng ngày bạn càng không muốn gặp ai, không muốn nói chuyện, muốn trốn vào một không gian riêng.
Nguyên nhân nào khiến bạn rơi vào kiệt sức tinh thần?
“Kiệt sức tinh thần thường không đến từ một biến cố lớn, mà là sự tích tụ của rất nhiều áp lực nhỏ.” – TS. Trịnh Minh Hòa, chuyên gia Tâm lý học lâm sàng, ĐH Y Dược TP.HCM
Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến nhất:
- Áp lực công việc kéo dài: Làm việc quá nhiều, không có thời gian nghỉ ngơi, deadline chồng chất
- Các mối quan hệ căng thẳng: Mâu thuẫn trong gia đình, bạn bè, tình cảm
- Kỳ vọng bản thân quá cao: Luôn muốn mình hoàn hảo, dễ tự trách và dằn vặt nếu làm sai
- Môi trường sống tiêu cực: Ồn ào, không gian chật chội, thiếu sự hỗ trợ tinh thần
- Thiếu thời gian cho bản thân: Không có khoảng lặng để lắng nghe, chữa lành và hồi phục
Hệ quả nếu bạn bỏ qua dấu hiệu “mệt mỏi không rõ lý do”
Nếu không được nhận diện và xử lý sớm, kiệt sức tinh thần có thể kéo theo nhiều hệ lụy nghiêm trọng:
- Trầm cảm: Nhiều nghiên cứu cho thấy, 80% người trầm cảm từng trải qua giai đoạn kiệt sức tinh thần mà không biết
- Rối loạn lo âu, stress mãn tính: Dễ bị kích động, sợ hãi không rõ nguyên nhân
- Suy giảm hệ miễn dịch: Cơ thể yếu hơn, dễ ốm vặt, da dẻ xấu đi
- Ảnh hưởng đến công việc và các mối quan hệ: Làm việc kém hiệu quả, dễ mâu thuẫn, rút lui khỏi xã hội
Cách phục hồi khi rơi vào trạng thái kiệt sức tinh thần
Để vượt qua trạng thái mệt mỏi kéo dài không rõ nguyên nhân, bạn cần nghỉ đúng cách và chăm sóc lại bản thân từ bên trong.
- Lắng nghe bản thân
Cho phép mình thừa nhận cảm xúc tiêu cực, không kìm nén. Viết nhật ký, thiền, hoặc đơn giản là ngồi yên một lúc mỗi ngày để hỏi: “Mình ổn không?” - Ưu tiên nghỉ ngơi
Không phải cứ làm thêm nhiều giờ là hiệu quả. Hãy học cách nói “không” với các cuộc họp vô nghĩa, hoặc bớt một vài đầu việc không cấp thiết. - Kết nối lại với điều bạn yêu thích
Một ly trà chiều, một bản nhạc cũ, hay đọc lại cuốn sách bạn từng mê mẩn – những điều nhỏ thôi, nhưng đánh thức lại cảm xúc sống trong bạn. - Giao tiếp với người đáng tin
Nói chuyện với một người bạn thân, một người thân, hoặc tìm đến chuyên gia tâm lý – đôi khi, được lắng nghe cũng đã là một hình thức trị liệu. - Xây dựng lối sống lành mạnh
Ăn đủ chất, uống đủ nước, vận động nhẹ mỗi ngày (như đi bộ 15 phút buổi sáng) có thể giúp cơ thể tự chữa lành và tái tạo năng lượng tinh thần.
Khi nào nên tìm đến chuyên gia?
Nếu bạn đã thử mọi cách nhưng cảm giác mệt mỏi vẫn kéo dài trên 2–3 tuần, kèm theo dấu hiệu rối loạn cảm xúc, mất ngủ nặng, suy giảm nhận thức, thì đó là lúc bạn nên tìm đến chuyên gia tâm lý hoặc bác sĩ thần kinh.
Theo Báo cáo Tâm lý Toàn cầu 2024 của WHO, trên 35% người trưởng thành từng có dấu hiệu kiệt sức tinh thần trong năm qua, nhưng chỉ 8% trong số đó chủ động tìm đến chuyên gia. Đừng để mình là phần còn lại.
Kết
Kiệt sức tinh thần không chừa một ai, và nó có thể đến âm thầm trong những lúc bạn vẫn “bình thường” với người khác. Nếu bạn đang thấy mình luôn mệt mỏi mà không rõ lý do – đó là lúc cơ thể và cảm xúc đang nhắn gửi điều gì đó. Lắng nghe – hồi phục – và yêu thương chính mình là bước đầu tiên để quay lại với phiên bản tốt nhất của bạn.
Hãy cùng Netdave tìm hiểu và chăm sóc sức khỏe tinh thần mỗi ngày, vì “bạn xứng đáng được bình yên từ bên trong”.
