Trí tuệ nhân tạo (AI) đang thay đổi diện mạo thị trường lao động toàn cầu, và Việt Nam không nằm ngoài xu hướng này. Năm 2025, với sự phát triển vượt bậc của các mô hình AI như ChatGPT, DeepSeek, và công nghệ tự động hóa, nhiều công việc đang đứng trước nguy cơ bị thay thế hoặc chuyển đổi mạnh mẽ. Theo báo cáo của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF), 40% kỹ năng lao động sẽ trở nên lỗi thời trong 5 năm tới, và 9,1% việc làm toàn cầu có nguy cơ bị AI tự động hóa hoàn toàn. Vậy, những công việc nào sẽ bị AI “nhắm đến” đầu tiên? Danh sách “đỏ” năm 2025 gồm những nghề nào cần tránh, và làm thế nào để thích nghi? Bài viết này sẽ phân tích chi tiết, giúp bạn chuẩn bị tốt hơn cho tương lai.
Tại sao AI thay thế công việc?
AI đang được các doanh nghiệp ưu tiên nhờ khả năng xử lý dữ liệu nhanh, phát hiện mẫu, và thực hiện các tác vụ lặp lại với độ chính xác cao. Theo Winssolutions, AI vượt trội trong các nhiệm vụ sau, khiến một số công việc trở nên “dư thừa”:
- Tự động hóa tác vụ lặp lại: AI có thể thực hiện các công việc như nhập dữ liệu, trả lời khách hàng, hoặc phân tích số liệu mà không cần nghỉ ngơi.
- Phân tích dữ liệu tốc độ cao: Các thuật toán học máy (machine learning) xử lý hàng triệu điểm dữ liệu trong giây lát, vượt xa con người trong các ngành như tài chính, y tế.
- Tiết kiệm chi phí: Theo Forbes, sử dụng AI giúp doanh nghiệp giảm 20–30% chi phí so với lao động con người trong các vai trò đơn giản.
- Cải thiện hiệu quả: AI hoạt động 24/7, không bị phân tâm, và cải thiện qua thời gian nhờ học sâu (deep learning).
Tuy nhiên, AI vẫn thiếu khả năng sáng tạo, tư duy chiến lược, và đồng cảm, khiến các công việc đòi hỏi những kỹ năng này ít bị ảnh hưởng hơn. Dựa trên báo cáo từ Forbes, Metaverse Post, và WEF, dưới đây là danh sách các công việc có nguy cơ bị AI thay thế đầu tiên vào năm 2025, cùng lý do cụ thể.
Danh sách “đỏ” 2025: Công việc dễ bị AI thay thế nhất
Dựa trên các nguồn như Forbes, Winssolutions, và 4techviews.net, dưới đây là các công việc thuộc “danh sách đỏ” năm 2025 tại Việt Nam và toàn cầu, có nguy cơ bị AI tự động hóa cao. Những công việc này chủ yếu mang tính lặp lại, dựa trên quy tắc, hoặc không đòi hỏi sáng tạo phức tạp.
Nhân viên nhập liệu (Data Entry Clerk)
Nhân viên nhập liệu chịu trách nhiệm nhập thông tin vào hệ thống, như số liệu bán hàng, thông tin khách hàng. AI, với các công cụ như OCR (nhận dạng ký tự quang học) và phần mềm tự động hóa như UiPath, có thể xử lý dữ liệu nhanh hơn và chính xác hơn con người.
- Lý do bị thay thế: Theo Winssolutions, 80% công việc nhập liệu có thể tự động hóa nhờ AI, giảm lỗi và tăng tốc độ xử lý.
- Tình hình tại Việt Nam: Nhiều công ty tại TP.HCM, Hà Nội đã chuyển sang phần mềm như Zoho, giảm nhu cầu tuyển nhân viên nhập liệu. Thu nhập trung bình 5–8 triệu đồng/tháng không đủ cạnh tranh với AI.
- Nguy cơ: 90% công việc này có thể biến mất vào năm 2025, theo WEF.
Nhân viên tổng đài chăm sóc khách hàng (Call Center Agent)
Các tổng đài viên xử lý câu hỏi, khiếu nại, hoặc hỗ trợ khách hàng qua điện thoại. Chatbot AI và trợ lý ảo như Microsoft Copilot, Google Dialogflow có thể trả lời 80% câu hỏi thông thường, theo Gartner.
- Lý do bị thay thế: AI cung cấp phản hồi tức thì, hoạt động 24/7, và học hỏi từ dữ liệu để cải thiện. Ví dụ, chatbot của Viettel đã thay thế hàng trăm tổng đài viên cho các dịch vụ cơ bản.
- Tình hình tại Việt Nam: Các công ty tài chính, viễn thông (Viettel, Mobifone) đang cắt giảm nhân sự tổng đài, với mức lương thấp (6–10 triệu đồng/tháng) không hấp dẫn.
- Nguy cơ: 70–80% công việc này sẽ được tự động hóa vào năm 2025, theo Forbes. Nhân viên còn lại sẽ xử lý các vấn đề phức tạp hơn.
Nhân viên ngân hàng giao dịch (Bank Teller)
Nhân viên giao dịch tại quầy xử lý gửi tiền, rút tiền, hoặc mở tài khoản. ATM, ngân hàng trực tuyến, và AI như RPA (Robotic Process Automation) đã giảm nhu cầu cho vai trò này.
- Lý do bị thay thế: Theo Winssolutions, 60% giao dịch ngân hàng tại Việt Nam được thực hiện qua ứng dụng (như Vietcombank, Techcombank), với AI xử lý xác minh và giao dịch tự động.
- Tình hình tại Việt Nam: Nhiều ngân hàng như BIDV, VietinBank đóng cửa chi nhánh nhỏ, giảm tuyển dụng giao dịch viên. Thu nhập 8–12 triệu đồng/tháng không cạnh tranh với tự động hóa.
- Nguy cơ: 50–70% công việc này có thể bị thay thế, theo WEF.
Nhân viên giao hàng (Delivery Personnel)
Nhân viên giao hàng vận chuyển thực phẩm, hàng hóa đến khách hàng. Robot giao hàng và xe tự hành (như của Grab thử nghiệm tại Singapore) đang thay thế dần vai trò này.
- Lý do bị thay thế: Theo Dân trí, xe tự hành có thể tối ưu tuyến đường, giảm chi phí nhiên liệu, và hoạt động liên tục. Tại Việt Nam, các startup như Loship đang thử nghiệm drone giao hàng.
- Tình hình tại Việt Nam: Shopee Express, Giao Hàng Nhanh giảm phụ thuộc vào nhân viên giao hàng nhờ kho tự động và AI tối ưu tuyến đường. Thu nhập 7–15 triệu đồng/tháng dễ bị cạnh tranh.
- Nguy cơ: 30–50% công việc này có thể bị tự động hóa vào năm 2025, theo Winssolutions.
Nhân viên kiểm kho (Warehouse Clerk)
Nhân viên kiểm kho quản lý hàng tồn, kiểm đếm sản phẩm. Robot và hệ thống AI như Amazon Robotics có thể tự động hóa kiểm kho với độ chính xác cao.
- Lý do bị thay thế: AI kết hợp IoT (Internet of Things) theo dõi hàng hóa theo thời gian thực, giảm lỗi con người. Theo Forbes, 60% kho hàng tại Việt Nam sẽ tự động hóa vào năm 2030.
- Tình hình tại Việt Nam: Các kho của Lazada, Tiki tại Bình Dương, Đồng Nai dùng robot kiểm kho, giảm nhu cầu nhân sự. Thu nhập 6–10 triệu đồng/tháng không đủ hấp dẫn.
- Nguy cơ: 60% công việc này có thể bị thay thế vào năm 2025.
Biên tập viên nội dung cơ bản (Basic Copywriter)
Biên tập viên nội dung cơ bản viết bài quảng cáo, mô tả sản phẩm, hoặc bài SEO đơn giản. Các công cụ như ChatGPT, Jasper, và Grammarly AI có thể tạo nội dung nhanh chóng với chi phí thấp.
- Lý do bị thay thế: Theo Metaverse Post, AI tạo bài viết 500–1.000 chữ chỉ trong vài giây, với chi phí gần bằng 0 đồng so với trả 50.000–200.000 đồng/bài cho con người.
- Tình hình tại Việt Nam: Các công ty quảng cáo tại Hà Nội, TP.HCM dùng AI để viết bài mô tả sản phẩm, giảm tuyển freelancer. Thu nhập 5–15 triệu đồng/tháng bị cạnh tranh mạnh.
- Nguy cơ: 50% công việc này có nguy cơ bị tự động hóa, nhưng các vai trò sáng tạo nội dung chiến lược vẫn an toàn.
Nhân viên kế toán cơ bản (Bookkeeping Clerk)
Nhân viên kế toán cơ bản ghi chép sổ sách, lập báo cáo tài chính đơn giản. Phần mềm như QuickBooks, MISA, kết hợp AI, tự động hóa nhập liệu và phân tích tài chính.
- Lý do bị thay thế: Theo Winssolutions, 70% tác vụ kế toán cơ bản có thể tự động hóa, với AI phát hiện sai sót tốt hơn con người.
- Tình hình tại Việt Nam: Các doanh nghiệp nhỏ tại Việt Nam chuyển sang phần mềm MISA, giảm nhu cầu kế toán viên cơ bản. Thu nhập 7–12 triệu đồng/tháng không cạnh tranh.
- Nguy cơ: 60–70% công việc này có thể bị thay thế vào năm 2025.
Nhân viên hỗ trợ kỹ thuật cơ bản (Help Desk Support)
Nhân viên hỗ trợ kỹ thuật xử lý các vấn đề công nghệ đơn giản, như cài đặt phần mềm. Chatbot và hệ thống AI như Zendesk có thể giải quyết 70% yêu cầu hỗ trợ, theo Gartner.
- Lý do bị thay thế: AI cung cấp hướng dẫn tự động, giảm thời gian chờ và chi phí nhân sự.
- Tình hình tại Việt Nam: Các công ty công nghệ như FPT, Viettel Solutions dùng chatbot để hỗ trợ khách hàng, giảm tuyển nhân viên. Thu nhập 8–15 triệu đồng/tháng dễ bị thay thế.
- Nguy cơ: 50–60% công việc này có thể bị tự động hóa.
Công việc ít bị AI thay thế: An toàn trong 2025
Dù AI đang “xâm chiếm” nhiều lĩnh vực, một số công việc vẫn an toàn nhờ yêu cầu sáng tạo, đồng cảm, hoặc tư duy chiến lược. Theo Forbes và WEF, các công việc sau ít có nguy cơ bị thay thế vào năm 2025:
- Quản lý chiến lược (Strategic Management): Yêu cầu lãnh đạo, ra quyết định phức tạp, và truyền cảm hứng, như CEO, giám đốc marketing. AI chỉ hỗ trợ phân tích, không thể thay thế.
- Y tá, bác sĩ trị liệu (Nurses, Therapists): Cần sự đồng cảm và tương tác con người, đặc biệt trong chăm sóc bệnh nhân. Theo Lancet, chỉ 25% nhiệm vụ hành chính y tế bị tự động hóa.
- Giáo viên (Teachers): Dạy học, đặc biệt ở lĩnh vực triết học, giáo dục mầm non, cần cảm xúc và khả năng thích nghi. OECD dự đoán chỉ 10% nhiệm vụ dạy học bị tự động hóa.
- Nhà sáng tạo nội dung chiến lược (Strategic Content Creators): Viết kịch bản phim, chiến lược marketing đòi hỏi sáng tạo độc đáo, vượt xa khả năng AI.
- Kỹ sư AI, chuyên gia dữ liệu (AI Engineers, Data Scientists): Thiết kế, quản lý hệ thống AI là công việc mới do AI tạo ra, với nhu cầu tăng 30% vào năm 2025, theo WEF.
Tình hình tại Việt Nam: AI ảnh hưởng thế nào?
Tại Việt Nam, AI đang được áp dụng mạnh mẽ trong các ngành như tài chính, thương mại điện tử, và viễn thông. Theo Báo Thái Bình, nhân sự IT Việt Nam đang chuyển hướng học AI để thích nghi, với 60% kỹ sư tham gia khóa học AI trên Udemy. Tuy nhiên, thị trường lao động Việt Nam đối mặt với một số thách thức:
- Ngành nghề truyền thống suy giảm: Các công việc như nhập liệu, tổng đài viên, giao hàng tại TP.HCM, Hà Nội đang bị cắt giảm do tự động hóa. Theo TopCV, 5 ngành nghề (bao gồm nhân sự, kế toán) có thể tối ưu bằng AI nhưng nhận thức về AI còn thấp.
- Cạnh tranh trong ngành AI: Thị trường AI Việt Nam chưa đủ lớn để đáp ứng nhu cầu việc làm, dẫn đến cạnh tranh cao giữa các kỹ sư, theo Báo Thái Bình.
- Thiếu kỹ năng: Theo Tatler Asia, 86% nhà tuyển dụng tại Việt Nam cho rằng lực lượng lao động thiếu kỹ năng AI, đòi hỏi đào tạo lại (upskilling).
Ví dụ thực tế: Một công ty thương mại điện tử tại TP.HCM giảm 50% nhân viên nhập liệu sau khi triển khai phần mềm AI năm 2024, tiết kiệm 500 triệu đồng/năm. Trong khi đó, nhu cầu tuyển kỹ sư AI tại FPT tăng 20%, với lương 30–50 triệu đồng/tháng.
Làm gì để tránh “danh sách đỏ” và thích nghi với AI?
Để không bị AI thay thế, người lao động Việt Nam cần chủ động nâng cấp kỹ năng và thích nghi với xu hướng. Dưới đây là các chiến lược cụ thể, dựa trên Forbes, WEF, và TopCV:
- Học kỹ năng AI và công nghệ: Tham gia khóa học về lập trình (Python, JavaScript), phân tích dữ liệu, hoặc AI trên Udemy, Coursera (giá 200.000–1 triệu đồng/khóa). Theo WEF, kỹ năng AI và big data sẽ tăng nhu cầu 40% vào năm 2030.
- Phát triển kỹ năng mềm: Tư duy phân tích, khả năng lãnh đạo, và linh hoạt là những kỹ năng AI khó thay thế. Tham gia workshop kỹ năng mềm (giá 500.000–2 triệu đồng) tại Hà Nội, TP.HCM.
- Học tiếng Anh: Tiếng Anh tốt giúp làm việc với khách quốc tế hoặc dự án AI toàn cầu. Các khóa học IELTS, TOEIC (giá 5–10 triệu đồng) là lựa chọn phổ biến.
- Chuyển đổi nghề nghiệp: Nếu đang làm công việc “đỏ” như nhập liệu, hãy học thêm thiết kế đồ họa, marketing số, hoặc quản lý dự án. Ví dụ, một nhân viên tổng đài tại Đà Nẵng chuyển sang làm TikTok content creator, kiếm 15 triệu đồng/tháng.
- Tận dụng AI làm công cụ: Sử dụng ChatGPT, Grammarly AI để tăng năng suất. Ví dụ, một copywriter dùng Jasper để viết bài SEO nhanh hơn 50%, tập trung vào sáng tạo chiến lược.
- Tham gia cộng đồng: Kết nối với các nhóm freelancer, kỹ sư AI trên Facebook, LinkedIn (như “AI Vietnam Community”) để học hỏi và tìm cơ hội.
Mẹo thực tế:
- Dành 2–3 giờ/tuần học kỹ năng mới qua YouTube, Coursera.
- Xây dựng portfolio trên Behance, GitHub để thu hút nhà tuyển dụng.
- Theo dõi xu hướng AI qua các trang như Forbes, WEF, hoặc TikTok (hashtag #AIRevolution).
Kết luận
Năm 2025, AI sẽ tiếp tục thay thế các công việc lặp lại như nhập liệu, tổng đài viên, giao dịch viên ngân hàng, giao hàng, kiểm kho, kế toán cơ bản, copywriting cơ bản, và hỗ trợ kỹ thuật cơ bản, đưa chúng vào “danh sách đỏ” cần tránh. Tại Việt Nam, các công việc này đang suy giảm nhanh chóng do tự động hóa, đặc biệt trong lĩnh vực tài chính, thương mại điện tử. Tuy nhiên, AI cũng tạo ra cơ hội mới trong các ngành như kỹ sư AI, sáng tạo nội dung chiến lược, và chăm sóc sức khỏe.
Để không bị tụt hậu, người lao động cần học kỹ năng AI, phát triển tư duy sáng tạo, và tận dụng công nghệ làm công cụ. Hãy bắt đầu ngay hôm nay bằng cách tham gia một khóa học, cập nhật CV, hoặc thử sức với dự án mới. Bạn đã sẵn sàng thích nghi với kỷ nguyên AI chưa? Chia sẻ kế hoạch của bạn để cùng thảo luận nhé!
