Mô hình làm việc 4 ngày/tuần đang trở thành xu hướng toàn cầu, với nhiều quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc, và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) thử nghiệm và ghi nhận kết quả tích cực. Tại Việt Nam, mô hình này vẫn còn mới mẻ nhưng đã thu hút sự chú ý, đặc biệt trong bối cảnh Gen Z và Millennials ngày càng đề cao cân bằng công việc–cuộc sống. Liệu làm việc 4 ngày/tuần có thực sự hiệu quả? Doanh nghiệp Việt Nam đánh giá thế nào về mô hình này? Bài viết này sẽ phân tích lợi ích, thách thức, và triển vọng của tuần làm việc 4 ngày tại Việt Nam, dựa trên các nghiên cứu và quan điểm thực tế từ doanh nghiệp.
Tuần làm việc 4 ngày/tuần là gì?
Tuần làm việc 4 ngày là mô hình giảm số ngày làm việc xuống còn 4 ngày/tuần (thường 32 giờ), thay vì 5 ngày (40 giờ) như truyền thống, nhưng vẫn giữ nguyên lương. Theo Vietcetera, mô hình này nhằm thu hút nhân tài trẻ, cải thiện sức khỏe tinh thần, và tăng năng suất lao động. Có hai cách triển khai phổ biến:
- 4 ngày, 8 giờ/ngày: Nhân viên làm 8 giờ/ngày trong 4 ngày, nghỉ 3 ngày.
- 4 ngày, 10 giờ/ngày: Làm việc 10 giờ/ngày để hoàn thành khối lượng công việc tương đương 5 ngày.
Mô hình này được thử nghiệm ở nhiều nước, như Microsoft Nhật Bản (năng suất tăng 40%) và Perpetual Guardian tại New Zealand (giảm stress 38–45%). Tại Việt Nam, một số doanh nghiệp công nghệ và khởi nghiệp đang cân nhắc áp dụng, nhưng vẫn còn nhiều nghi ngại về tính khả thi.
Hiệu quả của làm việc 4 ngày/tuần: Lợi ích đã được chứng minh
Nhiều nghiên cứu và thử nghiệm toàn cầu cho thấy tuần làm việc 4 ngày mang lại lợi ích đáng kể, đặc biệt trong các ngành nghề chú trọng kết quả hơn thời gian làm việc cố định. Dưới đây là các lợi ích chính, dựa trên dữ liệu từ TopCV, TuoiTre, và TheLeader:
Tăng năng suất lao động
Giảm thời gian làm việc buộc nhân viên tập trung hơn, ưu tiên nhiệm vụ quan trọng, và giảm lãng phí thời gian. Theo nghiên cứu từ Time, tại các nước như Đan Mạch, Na Uy, khi giảm giờ làm xuống 27 giờ/tuần (gần tương đương 4 ngày), năng suất tăng đáng kể. Microsoft Nhật Bản ghi nhận năng suất tăng 40%, tiêu thụ điện giảm 23% khi thử nghiệm mô hình này.
Ví dụ tại Việt Nam: Một công ty công nghệ tại TP.HCM thử nghiệm 4 ngày/tuần cho đội ngũ lập trình viên, kết quả cho thấy 80% nhân viên hoàn thành công việc sớm hơn nhờ tập trung cao độ, theo NLD.
Cải thiện sức khỏe tinh thần và sự hài lòng
Mô hình 4 ngày/tuần giúp nhân viên có thêm thời gian nghỉ ngơi, giảm căng thẳng, và cân bằng công việc–cuộc sống. Theo Fast Company, nhân viên tại Perpetual Guardian (New Zealand) giảm 38–45% căng thẳng, tăng tinh thần đồng đội và sự trung thành với công ty. Tại Việt Nam, báo cáo của Robert Walters cho thấy 88% nhân sự mong muốn thử nghiệm mô hình này, với 60% tin rằng nó cải thiện hiệu quả công việc.
Ví dụ: Một startup sáng tạo tại Hà Nội áp dụng 4 ngày/tuần, nhân viên báo cáo cảm thấy “hạnh phúc hơn” và ít nghỉ phép hơn, theo VietnamWorks.
Thu hút và giữ chân nhân tài
Trong bối cảnh cạnh tranh nhân sự khốc liệt, tuần làm việc 4 ngày là “vũ khí” thu hút Gen Z và Millennials, những người ưu tiên sức khỏe tinh thần và sự linh hoạt. Theo TheLeader, 2/3 nhân sự Việt Nam xem mô hình này như phúc lợi hấp dẫn, giúp doanh nghiệp nổi bật trong mắt ứng viên.
Ví dụ: FPT Software và VNG Corporation đã thử nghiệm làm việc linh hoạt, bao gồm giảm giờ làm, để giữ chân kỹ sư công nghệ, theo TheLeader.
Tiết kiệm chi phí cho doanh nghiệp
Giảm 1 ngày làm việc giúp tiết kiệm chi phí vận hành, như điện, điều hòa, và bảo trì văn phòng. Theo VietnamWorks, doanh nghiệp có thể tiết kiệm 10–20% chi phí khi áp dụng mô hình này. Ví dụ, một công ty tại quận 7, TP.HCM báo cáo giảm 15% chi phí điện sau khi thử nghiệm 4 ngày/tuần.
Thách thức khi áp dụng tại Việt Nam
Mặc dù có nhiều lợi ích, mô hình 4 ngày/tuần đối mặt với không ít thách thức tại Việt Nam, đặc biệt do đặc thù ngành nghề, văn hóa làm việc, và năng suất lao động. Dưới đây là các vấn đề chính, theo Vietcetera, NLD, và TopCV:
Năng suất lao động thấp
Theo Vietcetera, năng suất lao động Việt Nam chỉ bằng 7,2% Singapore, 18,4% Malaysia, và 36,2% Thái Lan. Lý do bao gồm máy móc lạc hậu, 78,1% lao động chưa qua đào tạo chuyên môn, và quản lý kém hiệu quả. Với năng suất thấp, việc hoàn thành khối lượng công việc 5 ngày trong 4 ngày là thách thức lớn.
Ví dụ: Một doanh nghiệp sản xuất tại Bình Dương cho biết nhân viên phải làm 10–12 giờ/ngày trong 4 ngày để đạt KPI, gây kiệt sức và giảm chất lượng công việc, theo Vietcetera.
Đặc thù ngành nghề
Nhiều ngành như sản xuất, xây dựng, dịch vụ, và kỹ thuật yêu cầu tính liên tục, không thể giảm ngày làm việc. Theo Vietcetera, 98% doanh nghiệp Việt Nam là vừa, nhỏ, và siêu nhỏ, phụ thuộc vào lao động thủ công, khiến mô hình 4 ngày/tuần khó áp dụng. Ví dụ, một công ty dệt may tại Đồng Nai cho biết giảm ngày làm sẽ gây gián đoạn dây chuyền sản xuất, ảnh hưởng đến đơn hàng xuất khẩu.
Tâm lý làm việc truyền thống
Văn hóa làm việc tại Việt Nam vẫn coi trọng thời gian làm việc dài (trung bình 40,1 giờ/tuần, cao hơn Indonesia 440 giờ/năm, theo ILO). Nhiều nhà quản lý lo ngại rằng giảm ngày làm sẽ tạo tâm lý “lười biếng” hoặc giảm hiệu suất. Một khảo sát của Robert Walters cho thấy 2/3 nhà tuyển dụng lo ngại về tác động tiêu cực đến trải nghiệm khách hàng, do nhân viên không có mặt trong ngày nghỉ thêm.
Ví dụ: Một công ty dịch vụ tại Hà Nội thử nghiệm 4 ngày/tuần nhưng phải quay lại 5 ngày vì khách hàng phàn nàn về thời gian phản hồi chậm, theo TheLeader.
Khó khăn trong quản lý và chuyển đổi
Chuyển sang mô hình 4 ngày/tuần đòi hỏi tái cấu trúc công việc, điều chỉnh lịch trình, và đầu tư vào công nghệ. Theo VietnamWorks, giai đoạn chuyển đổi có thể gây rối loạn, đặc biệt với doanh nghiệp nhỏ thiếu nguồn lực. Ví dụ, một công ty quảng cáo tại TP.HCM thử nghiệm mô hình này nhưng gặp khó khăn trong phân bổ công việc, dẫn đến nhân viên làm việc quá tải.
Quan điểm của doanh nghiệp Việt Nam
Doanh nghiệp Việt Nam có cái nhìn đa chiều về mô hình 4 ngày/tuần, với sự cân nhắc giữa lợi ích và thách thức. Dưới đây là ý kiến từ các doanh nghiệp và chuyên gia, dựa trên NLD, TheLeader, và VnExpress:
Ủng hộ: Phù hợp với ngành công nghệ và sáng tạo
Các doanh nghiệp công nghệ, khởi nghiệp, và sáng tạo tỏ ra cởi mở với mô hình này. Theo NLD, một số công ty tại TP.HCM và Hà Nội, như công ty công nghệ ở quận 7, đang thử nghiệm 4 ngày/tuần cho đội ngũ lập trình viên và thiết kế. Kết quả cho thấy 80% nhân viên tăng năng suất nhờ tập trung cao độ, và tỷ lệ nghỉ việc giảm 15%.
Ý kiến chuyên gia: Ông Phạm Tuấn Phúc, Giám đốc Robert Walters Việt Nam, cho rằng mô hình này khả thi với các ngành chú trọng kết quả, như công nghệ, marketing số. Ông khuyến nghị thử nghiệm ở quy mô nhỏ trước khi mở rộng, theo TheLeader.
Thận trọng: Cần điều chỉnh linh hoạt
Nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ lo ngại về chi phí chuyển đổi và tác động đến khách hàng. Theo Vietcetera, chị Ruby Nguyễn, một chuyên gia nhân sự, đề xuất doanh nghiệp nên thử nghiệm với một phòng ban nhỏ, đo lường năng suất trước khi áp dụng toàn bộ. Nếu không hiệu quả, việc quay lại 5 ngày/tuần có thể gây bất mãn cho nhân viên.
Ví dụ: Một công ty logistics tại Đà Nẵng thử nghiệm 4 ngày/tuần nhưng phải điều chỉnh thành 4,5 ngày (làm thêm半天 thứ 5) để đảm bảo dịch vụ khách hàng, theo NLD.
Phản đối: Không khả thi với ngành sản xuất và dịch vụ
Các doanh nghiệp sản xuất, dệt may, và dịch vụ cho rằng mô hình này không thực tế. Theo TopCV, một nhà máy tại Bắc Giang cho biết giảm ngày làm sẽ gây thiếu hụt lao động, tăng chi phí làm thêm giờ, và ảnh hưởng đến đơn hàng quốc tế. Tương tự, một chuỗi nhà hàng tại TP.HCM lo ngại rằng giảm ngày làm sẽ gây khó khăn trong việc phục vụ khách hàng vào cuối tuần.
Ý kiến: Một giám đốc sản xuất tại Bình Dương chia sẻ trên X rằng “4 ngày/tuần chỉ phù hợp với văn phòng, không thể áp dụng cho dây chuyền sản xuất liên tục.”
Triển vọng năm 2025: Làm việc 4 ngày/tuần có lan rộng tại Việt Nam?
Năm 2025, mô hình làm việc 4 ngày/tuần được dự đoán sẽ phát triển chậm nhưng có tiềm năng, đặc biệt trong các ngành công nghệ, sáng tạo, và dịch vụ số. Theo VnExpress, các xu hướng như tăng sử dụng AI, làm việc linh hoạt, và nhu cầu cân bằng công việc–cuộc sống sẽ thúc đẩy doanh nghiệp thử nghiệm mô hình này. Tuy nhiên, một số yếu tố sẽ ảnh hưởng đến mức độ phổ biến:
- Chuyển đổi số: Theo TheLeader, doanh nghiệp áp dụng AI và tự động hóa (như CoDX Task, Zoho) có thể hoàn thành công việc nhanh hơn, tạo điều kiện cho tuần làm việc 4 ngày. Ví dụ, một công ty phần mềm tại Hà Nội dùng AI để tối ưu quy trình, giảm 20% thời gian làm việc mà vẫn đạt KPI.
- Hỗ trợ chính sách: Hiện tại, luật lao động Việt Nam quy định tối đa 48 giờ/tuần (Điều 105, Bộ luật Lao động 2019), nhưng khuyến khích 40 giờ/tuần. Theo NLD, nếu chính phủ điều chỉnh quy định hoặc hỗ trợ doanh nghiệp thử nghiệm, mô hình 4 ngày/tuần có thể lan rộng hơn.
- Nhu cầu nhân tài: Với 88% nhân sự mong muốn làm việc 4 ngày/tuần (Robert Walters), doanh nghiệp buộc phải cân nhắc để thu hút lao động trẻ. Theo TopCV, các công ty công nghệ như FPT, VNG có thể tiên phong áp dụng mô hình này vào năm 2025.
Dự báo: Theo NLD, chỉ khoảng 5–10% doanh nghiệp Việt Nam, chủ yếu trong lĩnh vực công nghệ và khởi nghiệp, sẽ thử nghiệm 4 ngày/tuần vào năm 2025. Các ngành sản xuất, dịch vụ vẫn duy trì 5–6 ngày/tuần do đặc thù công việc.
Mẹo để doanh nghiệp áp dụng 4 ngày/tuần hiệu quả
Để triển khai mô hình 4 ngày/tuần thành công, doanh nghiệp Việt Nam cần chiến lược rõ ràng. Dưới đây là các mẹo thực tế, dựa trên VietnamWorks, TheLeader, và Vietcetera:
- Thử nghiệm nhỏ: Bắt đầu với một đội ngũ hoặc phòng ban có năng suất cao, như lập trình viên, thiết kế. Đo lường năng suất sau 3–6 tháng trước khi mở rộng.
- Tối ưu hóa công việc: Sử dụng công cụ quản lý như Trello, Asana, hoặc CoDX Task để ưu tiên nhiệm vụ quan trọng, giảm lãng phí thời gian.
- Đầu tư công nghệ: Áp dụng AI, tự động hóa để tăng hiệu quả. Ví dụ, chatbot AI có thể xử lý 80% yêu cầu khách hàng, giảm tải cho nhân viên.
- Đào tạo nhân sự: Nâng cao kỹ năng quản lý thời gian, ưu tiên công việc. Các khóa học trên Unica, Kyna (giá 500.000–2 triệu đồng) là lựa chọn phổ biến.
- Giao tiếp rõ ràng: Đảm bảo nhân viên hiểu khối lượng công việc không giảm, chỉ thay đổi cách phân bổ thời gian. Tổ chức họp định kỳ để giải quyết khó khăn.
- Bảo đảm dịch vụ khách hàng: Sắp xếp ca trực luân phiên hoặc dùng chatbot để duy trì hỗ trợ trong ngày nghỉ thêm.
Kết luận
Mô hình làm việc 4 ngày/tuần mang lại nhiều lợi ích, như tăng năng suất, cải thiện sức khỏe tinh thần, thu hút nhân tài, và tiết kiệm chi phí. Tuy nhiên, tại Việt Nam, mô hình này đối mặt với thách thức về năng suất lao động thấp, đặc thù ngành nghề, và tâm lý làm việc truyền thống. Doanh nghiệp công nghệ, sáng tạo cởi mở với mô hình này, trong khi ngành sản xuất, dịch vụ vẫn thận trọng. Năm 2025, mô hình 4 ngày/tuần có thể phát triển ở quy mô nhỏ, nhưng cần sự hỗ trợ từ công nghệ, chính sách, và thay đổi tư duy quản lý.
Bạn nghĩ gì về làm việc 4 ngày/tuần? Doanh nghiệp của bạn có sẵn sàng thử nghiệm? Chia sẻ ý kiến để cùng thảo luận nhé!
